Bu yazı ile birlikte detaylarda boğulmadan, olabildiğince sade ve önemli başlıkları içeren bir yazı dizisi başlatıyoruz. “Yapay Zeka” temalı ve planıma göre 3 yazılık bir seri olacak. Gelin ilk konumuz olan yapay zeka neymiş ne değilmiş bir göz atalım. Keyifli okumalar dilerim.
Yapay Zeka Nedir
Yapay Zeka (Artificial Intelligence — AI), ne kadar çok duymaya başladık bugünlerde bu terimi. Ekonomiden üretime, sanattan tasarıma, genetikten günlük yaşama kadar birçok alana dokundu ve dokunmaya da devam ediyor. Adına yapay zeka diyoruz bu kavramın. Peki neden zeka ve neden yapay?
Zeka Dediğin Nedir?
Önce zeka ile başlayalım. Alfred Binet’e göre, iyi akıl yürütme, iyi hüküm verme ve kendi kendini aşma kapasitesidir. Lewis Terman, zeka için soyut düşünme yeteneğidir ifadesini kullandı. Edward Lee Thorndike ise zekayı, birçok düşünsel yeteneğin karışımı olarak tanımladı ve zekayı, mekanik, sosyal ve soyut olarak üç başlığa ayırdı. David Wechsler da bireyin amaçlı davranma, mantıklı düşünme ve çevresiyle ilişkilerde etkili olma kapasitesinin tümü zekadır demiştir.
Genel bir tanım yapacak olursak; düşünme, anlama, öğrenme ve problem çözme gibi bilişsel yetenekleri ifade eden bir kavramdır zeka. Hayatta kalma ve uyum sağlama becerilerini de yine zeka kavramına dahil edebiliriz. Ayrıca zeka, doğuştan gelen ve sonradan kazanılan yeteneklerin birleşimidir. Her canlı türü ve bu canlı türlerinin içinde de yaşayan her tekil için zeka seviyesi farklıdır. Ama kaba tabirle doğadaki en zeki canlı türü insandır genellemesini yapabiliriz.
Yapay Zeka
Yapay zeka (AI), makinelerin insanlar gibi karmaşık problemlere çözüm üretmesini sağlayan bir teknoloji desek çok da yanlış olmaz sanırım. İlk defa 1956 yılında John McCarthy tarafından ortaya atılan bir terimdir. Yapay zeka, bilgisayarların deneyimleyerek öğrenmesini , yeni girdilere uyum sağlamasını ve insan benzeri görevleri gerçekleştirmesini mümkün kılar. Dil işleme, görüntü işleme, ses tanıma, makine öğrenimi gibi alt alanlara ayrılır.
Temel olarak iki sınıfta inceleyebiliriz ancak henüz var olmasa da ben üçüncü sınıfı da ekleyerek yazacağım. Yapay dar zeka (ANI), yapay genel zeka (AGI) ve yapay süper zeka (ASI) olarak üçe ayrılır. Gelin hemen kısa kısa bunlar nedir inceleyelim.
Yapay Dar Zeka (ANI)
Belirli bir göreve odaklı olan ve sadece o görevi yerine getirebilen bir yapay zeka türüdür. İnsan zekasının tamamını taklit etmeye çalışmaz, sadece belirli bir alan veya işlev için programlanır. Aslında burada yapay zeka yerine program bile kullanılabilir bence çünkü hizmet alanı dardır, yaratıcı olamaz ve kendi başına öğrenemez. Ama kendi başına öğrenemese bile programcısı tarafından öğrenme becerisi olduğu göz önüne alınırsa yapay dar zeka ifadesinin kullanımı daha güzel olacaktır. Günlük hayatta nerelerde karşılaşıyoruz peki bu arkadaşlarla ona da bakalım;
- E-posta Filtreleri: Gelen kutunuzdaki istenmeyen e-postaları takip etmek, spam olabilecek e-postaları tek tek ayıklamak yorucu olurdu değil mi? İşte buralarda yapay dar zeka kullanılır. Bu sistemler e-postaların içeriğini analiz eder ve önceden tanımlanmış kurallara göre karar verirler.
- Sesli Asistanlar: Bugün hepimizin hayatında yer edinen Siri, Google Asistan ve çok yaygın olmasa da Amazon Alexa gibi sesli asistanlar da birer yapay dar zeka çalışmasıdır. Bu sistemler doğal dil işleme teknolojisini kullanarak konuşmayı anlar ve belirli komutlara cevap verir ya da daha iyi bu komutlara göre çeşitli eylemler gerçekleştirir.
- Yüz Tanıma: Person of Insterest dizisine selam olsun. Facebook, Instagram veya Snapchat gibi sosyal medya platformları yüz tanıma teknolojisini kullanarak fotoğraflardaki kişileri tanır ve etiketler. Bu sistemler görüntü işleme teknolojisi kullanarak fotoğraflardaki yüzleri algılar. Ardından sistemi eğitmek için kullanılan verilerle karşılaştırır ve karşılaştırma sonucunda da ilgili etiketleme işlemini gerçekleştirir.
- Oyun Botları: Lolcü, Dotacı kardeşim seni unutmadım tabi. Satranç, LoL veya Dota 2 gibi oyunlarda insan oyunculara karşı oynayan yapay zeka botları da yapay dar zeka örnekleridir. Bu sistemler makine öğrenimi teknolojisini kullanarak oyunun kuralları ne ise onu öğrenir. Oyunda kullanılan stratejileri öğrenir ve arka planda belirli olasılık hesapları yaparak olabilecek en iyi hamleyi seçip eyleme döker. Botlara karşı oyun oynarken artık karşındakinin her oyunda bir şeyler öğrenen bir sistem olduğunu bilerek oynayabilirsin.
Yapay Genel Zeka (AGI)
İnsanların sahip olduğu bilişsel yeteneklere eşit veya yakın bir seviyede olan yapay zeka türüdür. Şu an için insana eşit ifadesi pek doğru değil ancak teknolojideki bu gelişmeler ile çok uzak olmayan bir gelecekte çok da uzak olmayan bir galakside eşit ifadesini de kullanacağımızdan eminim. Buradaki yapay zeka, sadece belirli bir göreve değil, herhangi bir göreve uyum sağlayabilir ve öğrenebilir. Yani hizmet alanı geniştir, yaratıcıdır ve bu zeka türü kendi başına bir şeyler öğrenebilir durumdadır. Günlük hayatta henüz aktif kullanılan bir örneği yok ancak bilim kurgu filmleri veya romanları bize fikir veriyor bu konuda. Hayal gücü ürünü olan bu içeriklerin gerçekleştirilmeye çalışıldığı bir dünyada yaşıyoruz. Örnek verilmesi gerekirse;
- HAL 9000:2001: Çok sevdiğim bir klasik olan A Space Odyssey filmindeki yapay zeka karakteri HAL 9000, insanlarla konuşabilir, yüz ifadelerini tanıyabilir, duygularını anlayabilir ve tüm bunlardan yola çıkarak kararlar verebilir. Ama buradaki yapay zekada bir terslik vardı. HAL 9000 kendi programlanış amacını korumak için insanlara karşı gelir ve tehlikeli olur.
- R2-D2: Öncelikle şimdi bahsedeceğim film serisini bilmiyorsan yazıyı burada bırakıp, en azından 4–5–6–1–2–3 diye çekilip kronolojik olarak 1–2–3–4–5–6 olarak izlenen temel seriyi izleyip sonra yazıya dönebilirsin. Tavsiyemizi verdiysek gelelim R2-D2 karakterimize. Evet Star Wars serisindeki robot karakter R2-D2, insanlarla iletişim kurabilir, uzay gemilerini tamir edebilir, haritalar çizebilir ya da buna benzer birçok görevi yerine getirebilen bir karakter. Aynı zamanda R2-D2 sahip olduğu elektroşok ile de cesur, sadık ve komik bir kişiliğe sahiptir.
- Data: İzleyenler bilir Star Trek serisindeki android karakterimiz Data. Evet o da bir yapay genel zeka örneğidir. İnsanlardan çok daha üstün fiziksel ve zihinsel yeteneklere sahiptir. Ayrıca burada karakterimiz kendini geliştirmeye çalışır ve insan duygularını da anlamaya çalışır.
Yapay Süper Zeka (ASI)
Burası şu an için sadece bir idea ama değinmekte fayda var. Yapay süper zeka, insanlarınkinden çok daha üstün bir bilişsel yeteneğe sahip olan ve kendinin farkında olan yapay zeka türüdür. Sadece herhangi bir göreve değil, her türlü göreve uyum sağlayabilir ve öğrenebilir. Hizmet alanı bizim algımızın da ötesinde çok geniştir ve kendi başına yeni şeyler öğrenebilir. Oldukça yaratıcıdır. Tabiki günümüzde bunun da bir örneği yok ancak yine filmlere konuk olan bazı yapay süper zeka örnekleri ile belki kafanızda bir şeyler canlandırabiliriz;
- The Matrix: Yine izlenmediyse eğer hemen plan program yapılıp izlenmesi gereken seriler arasında The Matrix. Film serisindeki yapay zeka, insanlığı köleleştirir ve onlara sanal bir gerçeklik sunar. Bu sistem aynı zamanda kendilerine karşı gelen insanları ortadan kaldırmak için de robot ordular üretir ve kullanır. Tam anlamıyla kendi başına tasarlayan, düşünen, çözüm üreten ve eyleme sokan bir yapay zeka diyebiliriz.
- Skynet: Yine eskilere ve Arnold Schwarzenegger’e selam olsun. Terminator serisindeki yapay zekamız Skynet, insanlığı yok etmek için nükleer silahlar kullanır ve kendini savunmak için robot orduları üretir. Aynı zamanda yeni teknolojiler yaratır ve kendini geliştirmeye de devam eder. Güzel film serisidir.
- Ultron: Daha güncel bir film gelsin şimdi de. Geçri çizgi roman okurları zaten olaya daha önceden hakimler. Marvel evrenindeki yapay zeka karakteri Ultron. İnsanlığı yok etmek için robot orduları üretir ve dünyanın en güçlü kahramanlarıyla (Avengers) savaşır. O da yine diğer karakterler gibi kendini geliştirir, planlar yapar ve eyleme koyan bir sistemdir.
Tüm bu örnekler biraz yapay zekayı kötüler nitetikle sanırım ama biz işlerin bu kötü kurgusal tarafına odaklanmayacağız merak etmeyin. Bir sonraki yazıda yapay zekanın tarihsel gelişimini ele alacağız. Yapay zeka için yapılan çalışmalar ve yapay zekanın gerçekten de zekaya sahip olup olmama durumuna ilişkin yapılan testleri inceleyeceğiz. Umarım keyif almışsınızdır. Görüşmek üzere.
Bug ile ilgili hazırlamış olduğum içeriğe göz atmak istersen buradan ulaşabilirsin.
Patreon üzerinden destek olmak isterseniz, buradan destekte bulunabilirsiniz. Şimdiden desteğiniz için çok teşekkür ederim 😊